چاي بالغ بريكصد سال پيش توسط مرحوم كاشف السلطنه وارد ايران و در تپه هاي چايخانسر  لاهيجان براي اولين باركشت شد و هم اكنون ميزان سطح زير كشت آن حدود 20000 هكتار تخمين زده ميشود

 مديريت تغذيه بهينه در باغ هاي چاي شمال كشور

 

 

 جمع آوري و تنظيم  :

مهندس سيدعبداله ميرحسيني مقدم

مشاور فني صندوق حمايت از توسعه صنعت چاي كشور

 

 زمستان   1394

                                                                     نشريه فني شماره (3)

مقدمه :

 چاي بالغ بريكصد سال پيش توسط مرحوم كاشف السلطنه وارد ايران و در تپه هاي چايخانسر  لاهيجان براي اولين باركشت شد و هم اكنون ميزان سطح زير كشت آن حدود 20000 هكتار تخمين زده ميشود (براساس آمار موجود در 15 سال قبل سطح زيركشت چاي حدود34000 هكتار بوده است) . كه 10% آن در غرب مازندران و 90% در گيلان قرار دارد . حدود 55 هزار بهره بردار چاي وجود دارد كه متوسط سطح زيركشت آن حدود0/4 هكتار و بالغ بر 88% از چايكاران زير 0/5 هكتار باغ دارند . 40% از باغ هاي چاي دردشت و بقيه در مناطق كوهپايه وكوهستاني با شيب 70-30 درصد واقع شده اند . چاي ايراني ازنوع آسامي– چيني (هيبريد)  و جزء چاي هاي خوش عطر و طعم دنيا با رنگ دهي نسبتاً خوب ميباشد .

در باغ هاي چاي ضمن عمليات برگ چيني ، هرس ، فرسايش و آب شوئي هر ساله مقدار قابل ملاحظه اي از مواد غذائي موجود در خاك كاسته شده كه با دادن انواع كود ، بايستي مواد از دست رفته جبران شود و گر نه خاك باغ چاي تدريجاً حاصل خيزي خود را از دست ميدهد .

در كشاورزي به مفهوم عام مواد مختلفي كه به منظور حاصل خيزي خاك و افزايش مقدار محصول به زمين داده مي شود كود ناميده ميشود . معمولاً كودها دركشاورزي بصورت دامي ، كود سبز ، فضولات شهري و شيميائي تقسيم بندي مي گردند . طبق بررسي هاي صورت گرفته در مراكز تحقيقات علمي خارج و داخل كشور ساليانه با برداشت حدود پنج تن برگ سبز در هر هكتار باغ چاي مقدار 60-50 كيلوگرم نيتروژن (N)  ، 30- 25 كيلوگرم پتاس (k) و 10-8 كيلوگرم فسفر(p) از ذخيره هاي غذائي خاك باغ هاي چاي كاسته ميشود .

خاك هاي مناسب پرورش چاي :

چاي در دامنه وسيعي از انواع خاك پرورش داده ميشود ولي بوته چاي خاكهاي سبك  و سرشار از مواد آلي را ترجيح مي دهد و به رطوبت خاك نياز فراوان دارد و در عين حال نفوذپذيري خاك و زهكشي مناسب حائز اهميت است . در خاكهاي زيركشت چاي ، سطح آب زيرزميني بايد پايين تر از 90 سانتي متر باشد و چنانچه بارندگي زياد و خاك خيلي سنگين باشد محدوديت كشت پيش مي آيد . چاي گياهي اسيدي پسند بوده و در PH حدود 5/5- 4/5 رشد بهتري دارد . چون چاي گياهي است به آلومينيم و منگنز نياز فراوان دارد در نتيجه تمايل بوته چاي به PH پايين بخاطر همين نياز است . منتها بايستي توجه نمود كه PH نبايستي در مزارع چاي از 4/5 پايين تر بيايد چه تحت چنين شرايطي ريشه متحمل خسارت مي شود .

بافت ايده آل براي پرورش چاي لوم شني تا لوم مي باشد . چاي در مناطق با بارش سالانه 900 تا 7500 ميلي متر درسال در و ارتقاع 300 تا 2500 متري از سطح دريا رشد مي كند .

سابقه تغذيه باغ هاي چاي در ايران:

بيشترين مصرف كود هاي شيميائي در ساليان اخير درشت مغذيها (N،P،K) بوده است و فرمولي كه معمولاً در باغ هاي ديم و آبياري توصيه و تقريباً رعايت مي شده است بطور خلاصه در جدول ذيل آمده است .

كه البته در باغ هاي كه آبياري دارند ريزمغذي ها ( سلفات روي و مس) به نسبت 5 در هزار  (5 سانتي متر مكعب در يك ليتر آب) 3-2 بار بعد از رخ زني عمليات محلول پاشي صورت  مي گيرد . كه اين امر ( مصرف ريزمغذي ها) هنوز در باغ هاي چاي عموميت ندارد .

 

 مشكلات فعلي موجود در تغذيه باغ هاي چاي و ارائه دستورالعمل هاي بهينه :

 يكي از عارضه هاي حاد كه در ساليان اخير در باغ هاي چاي شمال كشور اتفاق افتاده است اسيدي شدن حدود 50% از خاك باغ هاي چاي ميباشد كهPH  آنها كمتر از 4 شده است (PH بهينه براي باغ هاي چاي5/5-5/4 ميباشد) . معمولاً در PH هاي پايين هم باردهي باغ ها كم شده و مسموميت آلومنيم (AL) در خاك اتفاق مي افتد و شرايط را براي فعاليت نماتد زخم ريشه چاي فراهم مي نمايد (براساس آمار موجود متأسفانه دو سوم از باغ هاي چاي آلوده به نماتد بوده و يكي ازدلايل آن پايين بودنPH خاك درچنين باغ هاي ميباشد) . براي حل معضل ترش شدن خاك باغ هاي چاي بايستي فرمول درست كودي در دشت  و كوهپايه و در باغ هاي ديم و آبياري بصورت طرح پايلوت تغذيه با همكاري مركز تحقيقات چاي اجراء گردد و سازمان مسئول در اين مورد سازمان چاي كشور بوده كه ميتواند درچارچوب قانون ازحمايت هاي مالي صندوق چاي بهره مند گردد . و گر نه مصرف و توصيه فعلي فرمول كودي هدر دادن بيت المال ميباشد و ما ناخواسته با دست خودمان عامل زيان  و ضررمي باشيم و بسوي نابودي تدريجي باغ ها قدم بر ميداريم .

لذا در اولين اقدام در اصلاح PH خاك باغ هاي چاي توصيه مي گردد اصلاح كننده آهكي در اواخر زمستان به خاك اضافه شود . يكي از اين اصلاح كننده ها سنگ آهكي دولوميت ميباشد كه به دليل داشتن منيزيم (Mg) براي مصارف در چايكاري خيلي مناسب است و امكان تهيه ارزان آن از منابع متعددي منجمله ازكارخانجات شيشه سازي در قزوين و000 در سطح وسيع وجود دارد . اضافه كردن تركيبات به خاك و اصلاح  PH  بايستي با نظارت فني ارگان هاي ذيربط و مسئول صورت گيرد تا اثرات عكس آن اتفاق نيفتد .