در مناطقی که هوای گرم ورطوبت بالایی دارند زمینه مناسبی برای رشد وگسترش عوامل بیماریزای میکروسکوپی قارچی نظیر فوزاریوم (Fusarium  ) وآسپرژیلوس ( Aspergillus ) وجود دارد 

زهرابه قارچ ها(مایکوتوکسین ها)روی محصولات کشاورزی که عامل ایجاد سرطان در انسان ها و حیوانات میباشدجدی بگیریم

تهیه وتنظیم :

مهندس سید عبداله میرحسینی مقدم ، محقق بازنشسته تحقیقات کشاورزی گیلان

 

در مناطقی که هوای گرم ورطوبت بالایی دارند زمینه مناسبی برای رشد وگسترش عوامل بیماریزای میکروسکوپی قارچی نظیر فوزاریوم (Fusarium  ) وآسپرژیلوس ( Aspergillus ) وجود دارد . در مناطق گرمسیری اقدامات لازم در جهت کاهش رطوبت محصول بعمل نیامده وبدلیل عدم رعایت نکات وموازین فنی درخصوص نگهداری وذخیره سازی محصولات کشاورزی قارچ هایی نظیر پنی سیلیوم ( Penicillium ) و آسپرژیلوس ( Aspergillus ) خسارت سنگینی به فرآورده های انباری وارد می سازند . این خسارت نه تنها سبب افت کمی محصولات کشاورزی می شود بلکه تغییرات کیفی حاصله نهایتاً به فساد ونابودی فرآورده های انباری منتهی می گردد .

تغییرات کیفی حاصله در واقع ناشی از متابولیزه شدن فرآورده های انباری در اثر فعالیت عوامل بیماریزای قارچی است .

این عوامل بیماریزای قارچی ، مایکوتوکسین ها  (Mycotoxins ) یا قارچهای ناشی از آنها متعلق به سه جنس

آسپرژیلوس ( Aspergillus )پنی سیلیوم ( Penicillium )و فوزاریوم ( Fusarium  )  است .

تاریخچه کشف مایکوتوکسین ها  (Mycotoxins )به سال 1960 بر می گردد . متجاوز از 200 گونه قارچ سبب ایجاد بیش از 100 نوع مایکوتوکسین (Mycotoxin ) مختلف بوده شناخته شده است .دامنه گیاهانی که می توانند نقش میزبان را برای سه جنس از مهمترین  مایکوتوکسین های  (Mycotoxins ) عامل بیماری ایفا کنند بسیارزیاد است ( جدول شماره یک ) .

معمولاً نژادهایی وجود دارند که قابلیت ایجاد مایکوتوکسین  (Mycotoxin ) را نداشته ویا  مایکوتوکسین (Mycotoxin ) کمی ایجاد می کنند ، ازسوی دیگر گونه هایی ممکن است وجود داشته باشند که سبب ایجاد چند نوع مایکوتوکسین (Mycotoxin ) شده ومحصول زراعی آلوده به چند عامل قارچی می گردد که باتوجه به دلایل فوق مواد غذایی غالباً با بیش از یک نوع توکسین ( Toxin ) آلوده می گردد.

در بسیاری از کشورهای گرمسیری ، ذرت برداشت شده مشخصاً مقادیر بالایی آفلاتوکسین ( Aflatoxin) در بردارد ( جدول شماره 2) .

البته در مواردی مقادیر موجود آفلاتوکسین ( Aflatoxin) بیش از ارقام ارائه شده است . در ایالات متحده حداکثر سطح مجاز آفلاتوکسین (Aflatoxin) در مواد غذایی 20 پی پی بی ( PPb ) است .

جدا از آفلاتوکسین ( Aflatoxin) ، مایکوتوکسین هایی (Mycotoxins ) نظیر زئرالنون ( Zearalenone )

 تریکوتسن ( Trichothecene ) واکراتوکسین ( Ochratoxin ) غالباً در غلظت های بالایی در ذرت  یافت می شوند.

همچنین وجود گزارش هایی مبنی بر وجود مقدار زیادی آفلاتوکسین ( Aflatoxin) در محصول برنج که در واقع تشکیل دهنده غذای اصلی مردم آسیاست وجود دارد .

به طور مثال مقدار آفلاتوکسین ( Aflatoxin) بر روی برنج در تایلند 600 پی پی بی ( PPb ) ودر تایوان  20 پی پی بی ( PPb ) است .

توجه : درسال 93 باتوجه به نمونه های چای خشک ارسالی سنواتی از نوع باروتی وشکسته جهت اندازه گیری میزان آلودگی به آفلاتوکسین میزان آلودگی آنها از حد استاندارد بالاتر بوده است واین میتواند یک اعلام خطر برای مصرف چای های سنواتی در کشور ما باشد .

اثرات مایکوتوکسین ها ( Mycotoxins) برروی انسان وجانوران :

بـدلیل داشتن اثرات سرطان زایی ، آفلاتـوکسین ( Aflatoxin)از خطرناک تـرین ومهلک ترین مایکوتوکسین ها(Mycotoxins ) در بین قارچهاست که از قارچ های جنس آسپرژیلوس ( Aspergillus ) تولید می شوند.

حقیقتاً آفلاتـوکسین ( Aflatoxin) در مقادیر بسیارکمی ، سمی بوده وسبب ایجاد سیروز والتهاب بینابینی در بافت های کبدی وکارسینیوم کبد که منجر به بروز تومور بدخیم  می شود ، می گردد.

در برخی از مناطق آسیا وآفریقا ارتباط مستقیمی بین جذب آفلاتـوکسین ( Aflatoxin) وپیدایش سرطان اولیه کبد  کشف شده است .

تریکوتسن ( Trichothecene )وزئرالنون ( Zearalenone )مایکوتوکسین هایی (Mycotoxins ) هستند که گونه های مختلف فوزاریوم (Fusarium  ) تولید می کنند .

وجود 1 میلی گرم زئرالنون در هر کیلوگرم خوراک دام ، واقعاً سمی بوده وسبب مسمومیت حاد جانورانی می شود که از آن تغذیه می کنند.

          جدول شماره 1 – مهمترین مایکوتوکسین ها ( Mycotoxins ) جنس قارچ مولد وگیاهان میزبان آنها

جدول شماره 2 – سطح آلودگی به آفلاتـوکسین ( Aflatoxin) و زئرالنون ( Zearalenone ) در ذرت تولید شده

 اعم از مصرف محلی وصادرات مربوط به کشور آرژانتین بر حسب قسمت در بیلیون ( PPb )

 

 

 

                  

                             

                                                                                                                                      زمستان 1394